W Europie liczba złamań w wyniku osteoporozy jest najwyższa, a globalnie natomiast wynosi ponad 9 milionów rocznie (Pouresmaeili et al. 2018). Co gorsza, po złamaniu osteoporotycznym stawu biodrowego, tylko 20 % osób wraca do aktywności fizycznej sprzed urazu (Lane 2006). Wysoka liczba złamań, jak również niski wskaźnik powrotu do sprawności pokazują, jak niezbędna w fizjoterapii jest wiedza z zakresu badania i interwencji dla osób z osteoporozą.
Z tego wpisu dowiesz się, jakie działania powinny znaleźć się w obrębie czterech podstawowych elementów fizjoterapii pacjenta z osteoporozą.
Czego dowiesz się z tego wpisu:
Osteoporoza – charakterystyka schorzenia
Osteoporoza z definicji to schorzenie układu szkieletowego, w którym następuje obniżenie gęstości mineralizacji kości. W konsekwencji mechaniczna siła kości zostaje zredukowana, zwiększając ryzyko złamań. Najczęściej występującą odmianą jest osteoporoza postmenopauzalna (Typ I) i osteoporoza związana z wiekiem (Typ II) (Glaser i Kaplan 1997).
Do początkowo występujących objawów osteoporozy zaliczamy:
- epizod ostrego bólu pleców spowodowany patologicznym złamaniem kompresyjnym kręgu kręgosłupa,
- epizod bólu pachwiny lub uda na skutek patologicznego złamania w stawie biodrowym.
Wtórne objawy obejmują:
- ból związany ze złamaniami,
- nasilona kifotyczna krzywizna kręgosłupa,
- trudności z utrzymaniem równowagi,
- obniżenie wzrostu.
Niestety chorobę tą charakteryzuje zazwyczaj długi okres utajenia, zanim pojawią się pierwsze objawy.
Fizjoterapia osteoporozy – co powinno obejmować badanie i interwencje?
Autorzy badania naukowego (Avin et al. 2022) postanowili określić, jakie elementy, poza ćwiczeniami ukierunkowanymi na masę kostną, są kluczowe w procesie badania i terapii pacjentów z osteoporozą.
Badanie obejmowało 3 następujące po sobie ankiety, które wypełniło 31 fizjoterapeutów specjalizujących się w terapii pacjentów z osteoporozą. W ostatniej ankiecie wyszczególniono czynniki, wskazane przez wszystkich uczestników jako priorytety, które powinna zawierać fizjoterapia osteoporozy. Wyodrębniono 4 obszary, a w ich obrębie przedstawiono najważniejsze informacje, strategie, a także interwencje.
Wywiad z pacjentem z osteoporozą – o co należy zapytać?
W badaniu podmiotowym informacje, które będą mieć w fizjoterapii największe znaczenie, to zażywane leki związane z ryzykiem upadku i utratą masy kostnej, historia złamań, choroby współistniejące związane ze zdrowiem kości, badanie gęstości mineralizacji kości i wyniki obrazowania. Ponadto będziemy chcieć dowiedzieć się informacji na temat historii upadków, utraty równowagi i strachu przed upadkiem oraz wykonywanych do tej pory ćwiczenia lub zabiegi fizjoterapeutyczne.
Kluczowe testy i pomiary osteoporozy
Najważniejsze testy i pomiary, jakie należy wykonać u pacjenta z osteoporozą to ocena stopnia kifozy piersiowej, ocena równowagi statycznej i dynamicznej, a także wyniki pomiarów dotyczących równowagi. Istotnymi elementami badania będą również analiza chodu i ocena siły mięśniowej kończyny dolnej.
Edukacja pacjenta
Fizjoterapia osteoporozy to również edukacja pacjenta. Nie należy jej lekceważyć, ponieważ może mieć kluczowe znaczenie w zapobieganiu złamaniom. Edukacja pacjenta powinna skupiać w sobie:
- naukę strategii zapobiegania złamaniom, obejmujących spowolnienie tempa utraty masy kostnej
- programy ćwiczeń ukierunkowane na postawę, siłę, równowagę, wydolność sercowo-naczyniową, jak również mobilność,
- szczegółowe informacje dotyczące bezpiecznych i niebezpiecznych postaw i ruchów,
- strategie zmniejszające ryzyko upadku,
- bezpieczne aktywności modulowania bólu.
Interwencje w przypadku osteoporozy
Planując interwencje u osób z osteoporozą powinniśmy zwrócić szczególną uwagę na działania na rzecz redukcji ryzyka złamań w trakcie wykonywania codziennych aktywności biorąc pod uwagę postawę, mechanikę ciała i modyfikacje aktywności.
Po drugie należy skupić się na promowaniu zdrowia kości, tj. prewencji złamań i utrzymaniu odpowiedniej gęstości mineralnej kości za pomocą zmiany wzorców mechaniki ciała i ćwiczeń.
Ponadto w interwencjach powinniśmy uwzględnić edukację pacjenta na temat postawy, mechaniki ciała i modyfikacji aktywności, a także trening oporowy i trening równowagi.
Podsumowanie
Omówione badanie może pomóc fizjoterapeutom ustalić priorytety w procesie badania, jak również planowania interwencji dla pacjentów z osteoporozą. Warto jednak mieć na uwadze, że mimo dużej liczby uczestników badania, wciąż jest to jedynie badanie metodą Delphi. Oznacza to, że posiada ono niższą jakość dowodów naukowych, ponieważ opiera się tylko na opiniach ekspertów. Co więcej, nie zostały w nim uwzględnione takie kwestie, jak np. dieta, co nie oznacza, że nie jest to ważny element leczenia osteoporozy.