Niniejsze wytyczne dotyczące fizjoterapii w chorobie Parkinsona zostały opracowane przez American Physical Therapy Association (APTA) w 2022 roku. Ich celem jest wspieranie fizjoterapeutów i ułatwienie im podejmowanie decyzji klinicznych w procesie rehabilitacji osób z chorobą Parkinsona.

Szacowany czas czytania: 5 minut

Czego dowiesz się z tego artykułu

Rekomendacje zostały stworzone na podstawie wyników przeglądów systematycznych aktualnej literatury naukowej o wysokiej jakości dowodów oraz informacji klinicznych i przyjętych metod leczenia choroby Parkinsona.

Zakres wytycznych dotyczących fizjoterapii w chorobie Parkinsona

Kwestie, które zostały poruszone to między innymi: trening aerobowy, trening siłowy, trening równowagi, trening chodu, trening specyficzny dla zadania, społecznościowe programy ćwiczeń grupowych, zewnętrzne wskazówki, a także zintegrowana opieka zdrowotna osób z chorobą Parkinsona.

Trening aerobowy 

Fizjoterapia w chorobie Parkinsona powinna obejmować ćwiczenia aerobowe o umiarkowanej do wysokiej intensywności. Celem treningu aerobowego jest poprawa VO2, zmniejszenie zaburzeń motorycznych i poprawa wyników funkcjonalnych.

Trening siłowy 

Pacjenci z chorobą Parkinsona powinni jako część terapii wykonywać trening siłowy. Celem treningu siłowego jest zmniejszenie zaburzeń motorycznych, zwiększenie siły i mocy, poprawa objawów niemotoryczne (problemy poznawcze, sen, depresja i stany lękowe), wyników funkcjonalnych, jakości życia, jak również wskaźnika upadków.

💡 Wskazówka
W celu opracowania optymalnego planu treningu siłowego istotne będzie określenie MVC (maksymalny skurcz dowolny). Po określenie MCV należy wyliczyć 75% MVC i dostosować ilości serii i powtórzeń do możliwości konkretnego pacjenta. Zasady treningu siłowego u pacjentów będą niemalże identyczne jak w przypadku osób zdrowych. 

Trening równowagi 

W terapii pacjentów z chorobą Parkinsona ważny będzie także trening równowagi. Wysokiej i umiarkowanej jakości badania wymieniają następujące korzyści:

  • poprawa kontroli posturalnej,
  • poprawa wyników związanych z równowagą, mobilnością, chodem, pewnością siebie dotyczącą równowagi,
  • lepsza jakość życia,
  • poprawa w kontekście objawów niemotorycznych.

Jeżeli szukasz inspiracji do pracy z pacjentami z zaburzeniami równowagi koniecznie obejrzyj poniżej podlinkowany film. Jest to fragment szkolenia Spastyczność w ujęciu osteopatycznym – kończyna dolna. Omawiam w nim, w jaki sposób badać równowagę i jak planować interwencje ukierunkowane na jej poprawę.

Kliknij i zobacz nagranie – Równowaga – Wytyczne dotyczące interwencji terapeutycznych

Zewnętrzne wskazówki 

W trakcie terapii fizjoterapeuta powinien zastosować zewnętrzne wskazówki, czyli skupić uwagę pacjenta na otoczeniu, a nie na jego własnym ciele. Do takich wskazówek zaliczać będziemy zewnętrzne bodźce czasowe i przestrzenne. Będą to na przykład rytmiczne wskazówki słuchowe, wskazówki wzrokowe, wskazówki werbalne i wskazówki związane z koncentracją.

Jedną ze wskazówek może być na przykład komenda „Zrób krok przekraczając tę linię” (która widnieje na podłodze). Dobrym pomysłem może być także wykorzystanie metronomu. O jego korzyściach w treningu chodu po udarze przeczytasz w artykule Terapia chodu po udarze – prosta interwencja, która robi dużą różnicę.

Wykorzystanie zewnętrznych wskazówek ma na celu zmniejszenie zaburzeń motorycznych i zamrożeń chodu oraz poprawa chodu.

Terapia chodu

Fizjoterapia pacjentów z chorobą Parkinsona obejmować powinna funkcjonalną analizę i terapię chodu. W badaniach naukowych wymienia się szereg potencjalnych korzyści. Są to między innymi zmniejszenie zaburzeń motorycznych, poprawa funkcjonalnej mobilności, poprawa wydolności i szybkości chodu, poprawa równowagi.

Społecznościowe programy ćwiczeń grupowych 

Fizjoterapeuci powinni zalecać tego typu programy w celu zmniejszenia nasilenia choroby i poprawy objawów niemotorycznych, wyników funkcjonalnych i jakości życia u osób z chorobą Parkinsona. 

Trening specyficzny dla zadania 

Fizjoterapeuci powinni uwzględnić w planie terapii trening ukierunkowany na poprawę konkretnych zadań.

Trening kończyny górnej specyficzny dla zadania powinien zostać zaprojektowany na podstawie celów i potrzeb konkretnego pacjenta oraz obejmować trening zręczności, wzmacnianie siły konkretnych palców, interwencje ukierunkowane na poprawę czucia, a także wykonywanie ważnych dla pacjenta aktywności. Takie podejście daje lepsze rezultaty niż ogólny trening zakresu ruchu, chwytania i manipulacji.

Badania wykazały również, że interwencje obejmujące zadania, które zawierają komponenty zawracania, również były bardziej skuteczne i bardziej poprawiły zdolność zawracania niż ogólnosprawnościowe ćwiczenia.

Fizjoterapia w chorobie Parkinsona może uwzględnić także trening podwójnej uwagi w celu poprawy zdolności automatycznego chodzenia.

Wpływ na wykonanie konkretnych zadań może mieć również terapia wyobrażania ruchowego, chociaż wyniki na ten temat są mieszane.

Zintegrowana opieka zdrowotna

Pacjent z chorobą Parkinsona wymaga wielotorowego podejścia. W jego leczeniu niezbędna jest współpraca wielu specjalistów z dziedziny medycyny, pielęgniarstwa, terapii zajęciowej, opieki społecznej, neurologopedii i rehabilitacji. Ważne jest również to, aby rodzina i/lub opiekunowie aktywnie uczestniczyli w procesie rehabilitacji.

Kompleksowa fizjoterapia nad pacjentem z chorobą Parkinsona ma za zadanie głównie zmniejszyć zaburzenia ruchowe i poprawić sprawność funkcjonalną, objawy niemotoryczne i jakość życia.

Podsumowanie

Powyższe wytyczne stanowią cenny przewodnik dla fizjoterapeutów zajmujących się pacjentami z chorobą Parkinsona. Oparte na rzetelnych badaniach naukowych oraz danych klinicznych rekomendacje koncentrują się na różnorodnych aspektach fizjoterapii. Co ważne, mocniej zwracają one uwagę na te elementy, których czasem nie bierzemy pod uwagę. Są to na przykład zewnętrzne wskazówki czy społecznościowe programy ćwiczeń grupowych. Dla nas jako fizjoterapeutów, wytyczne te mogą stanowią cenną mapę do skutecznego postępowania i poprawy życia pacjentów dotkniętych tą chorobą.

Literatura

Osborne JA, Botkin R, Colon-Semenza C. DeAngelis TR, Gallardo OG, Kosakowski H, Martello J, Pradhan S, Rafferty M, Readinger JL, Whitt AL, Ellis TD. Physical Therapist Management of Parkinson Disease: A Clinical Practice Guideline From the American Physical Therapy Association. Phys Ther. 2022 Apr 1;102(4):pzab302. doi: 10.1093/ptj/pzab302. Erratum in: Phys Ther. 2022 Aug 1;102(8): PMID: 34963139; PMCID: PMC9046970.