Tułów jest pierwszym elementem w terapii po udarze, na jaki sugeruję zwrócić uwagę, szczególnie jeśli celem jest nauka chodu. Na pierwszy rzut oka oczywiste wydają się zaburzenia w chodzie wynikające z problemów kończyny dolnej. Ale jaki wpływ na chód po udarze ma upośledzenie tułowia? Co więcej, czy zaburzenia pracy tułowia po udarze są efektem udaru, czy kompensacją problemów w kończynie dolnej? Odpowiedź na te pytania pozwoli Ci wybrać priorytety w terapii i od samego początku skupić się na tym, co najważniejsze.
Szacowany czas czytania: 8 minut
Czego dowiesz się z tego wpisu
Tułów i chód po udarze – jak to się łączy?
Jednymi z pierwszych zaburzeń, jakie możemy zaobserwować po udarze, będzie upośledzenie funkcji tułowia. Charakteryzuje się ono przede wszystkim zaburzoną równowagą w pozycji siedzącej, problemami z koordynacją tułowia i siłą mięśniową.
Oczywistym wydaje się, że wspomniane upośledzenia w obrębie tułowia związane będą z zaburzeniami chodu, równowagi, a także obniżeniem sprawności funkcjonalnej (Fujita et al. 2015). Istotność funkcji tułowia w chodzie jeszcze bardziej podkreśla fakt, iż testy kliniczne oceniające upośledzenia funkcji tułowia wykonane w ciągu pierwszych 72 h po udarze mogą przewidzieć, czy pacjent będzie w stanie samodzielnie chodzić w 6 miesiącu po udarze (Veerbeek et al. 2011).
Zidentyfikowanie zaburzeń funkcji tułowia to istotna część oceny fizjoterapeutycznej, ponieważ wynikać mogą z wewnętrznych deficytów kontroli tułowia lub też upośledzeń w obrębie kończyny dolnej, na skutek których dochodzi do kompensacji w tułowiu. Zidentyfikowanie, a co więcej, rozróżnienie problemów z kontrolą tułowia od kompensacji pozwoli na ustalenie odpowiednich celów rehabilitacji.
Przywrócenie prawidłowej funkcji tułowia z wykorzystaniem aktywności zaprojektowanych na realizację tego zadanie jest uzasadnione zarówno w praktyce klinicznej, jak i literaturze (Alhwoaimel 2018; Bank 2016). Jest to bardzo ważny kamień milowy w rehabilitacji. Z tego powodu treningowi tułowia poświęca się najwięcej uwagi w fazie ostrej i wczesnej rehabilitacji po udarze. Jednak nawet na późniejszym etapie nadal może występować znaczne upośledzenie funkcji tułowia. W związku z tym trening tułowia może być korzystny dla osób we wszystkich fazach po udarze.
Zmiany kinematyczne w tułowiu podczas chodu po udarze
Podczas chodu po udarze zmienia się kinematyka tułowia. Zmiany, jakie zostały opisane w literaturze naukowej w porównaniu do prawidłowego chodu obejmują zwiększony ruch tułowia w płaszczyźnie strzałkowej i czołowej, większy ruch górnego tułowia w płaszczyźnie poprzecznej, zmniejszoną antyrotację górnego i dolnego tułowia, a także mniejszą stabilność i symetrię (Van Criekinge et al. 2017).
Wymienione zaburzenia mogą wynikać z deficytów kontroli tułowia, na przykład obniżonego poziomu aktywności, zmniejszonej synchronizacji czy opóźnionej rekrutacji mięśni. Jakkolwiek deficyty te nie są jedynymi czynnikami wpływającymi na prezentację pacjenta. Wiele ze zmian, które zaobserwować możemy w ruchu tułowia może być wynikiem kompensacji różnych, specyficznych dla każdego pacjenta upośledzeń w kończynie dolnej lub też problemów w trakcie chodu.
Potencjalne przyczyny upośledzonego ruchu w tułowiu podczas chodu po udarze
Pierwszą kompensacją zaburzeń w kończynie dolnej i chodzie po udarze, która pojawia się w tułowiu jest unoszenie miednicy po stronie nogi przenoszonej (tzw. hip hiking). Przyczyną tej kompensacji będzie niezdolność bezkonfliktowego przeniesienia stopy nad podłożem wynikająca z niedostatecznego zgięcia w stawie biodrowym, kolanowym i zgięcia grzbietowego w stawie skokowym.
Nadmierny ruch tułowia w płaszczyźnie czołowej może wskazywać na osłabienie przywodzicieli uda (Van Criekinge et al. 2017).
Objaw Trendelenburga określa się jako pozytywny, gdy w okresie podporu jednonóż po stronie przenoszonej kończyny widoczne jest opadanie miednicy. Objaw ten związany jest z osłabieniem mięśnia pośladkowego średniego po stronie nogi podporowej. Kompensacja natomiast polega na pochyleniu tułowia w stronę zajętą (Van Criekinge et al. 2017).
W badaniu z 2020 roku również wykazano, że osoby dorosłe po udarze o różnym stopniu sprawności w porównaniu z osobami zdrowymi wykazywały kilka różnic w kinematyce tułowia.
Po pierwsze grupa po udarze chodziła ze zwiększonym pochyleniem klatki piersiowej. Można to w głównej mierze przypisać osłabieniu mięśni tułowia (Tanaka, Hachisuka, and Ogata 1998). Jakkolwiek, osoby z większymi upośledzeniami w kończynie dolnej mogą wykorzystywać strategię przeprostu w stawie kolanowym lub pochylenia tułowia w przód w celu kompensacji utraty siły w mięśniu czworogłowym uda (Tamaya et al. 2020).
Po drugie w całym cyklu chodu u pacjentów po udarze zaobserwowano rotację zewnętrzną tułowia. Wskazuje to na problemy z dysocjacją pomiędzy górnym a dolnym tułowiem i jest niewątpliwie oznaką asymetrii w tułowiu.
Terapia zaburzeń funkcji tułowia
Tak jak wspomniałem bardzo ważne jest rozróżnienie, które zaburzenia ruchu tułowia spowodowane są przez deficyty w kontroli tułowia, a które wynikają z kompensacji. W przypadku deficytów kontroli tułowia należy wprowadzić specyficzny program ćwiczeń kontroli tułowia. Dzięki temu będziemy w stanie poprawić funkcję tułowia i równowagę (Saeys et al. 2012). Z kolei kompensacyjne ruchy tułowia należy adresować poprzez terapię leżących u podstaw deficytów w kończynie dolnej.
Więcej informacji na temat zaburzeń tułowia wraz z praktycznymi przykładami, znajdziesz w raporcie zatytułowanym „Udar, jeśli nie wiesz, od czego zacząć, zacznij od…”. Pobierz raport
