Cyriax wprowadził takie pojęcia jak wzorzec torebkowy i pozatorebkowy. Wzorce torebkowe mogą poprawić diagnostykę różnicową i pomóc w określaniu prawdopodobnej przyczyny obkurczenia całej torebki stawowej.
Szacowany czas czytania: 3 minuty
Mówiąc ogólnie zakres ruchu w stawie może ograniczyć każda struktura, znajdująca się w stawie. Może to być np. kość, skrócony lub nadaktywny mięsień, więzadło, a także torebka stawowa.
Co to wzorzec torebkowy?
James Cyriax, internista i chirurg ortopeda, zaproponował, że procesy patologiczne powodujące obkurczenie całej torebki stawowej skutkują pojawieniem się przewidywalnego wzorca proporcjonalnego ograniczenia ruchomości stawu, który pojawia się przy w każdym lub w większości pasywnych ruchów.
To specyficzne, proporcjonalne ograniczenie ruchów danego stawu, wynikające z obkurczenia całej torebki stawowej, pojawiające się w charakterystycznej kolejności to właśnie tak zwany wzorzec torebkowy.
Warto pamiętać, że tylko stawy podlegające kontroli mięśni mogą wykazywać wzorce torebkowe, a więc nie będzie on występował w stawie barkowo-obojczykowym, mostkowo-obojczykowym, krzyżowo-biodrowym, dystalnym stawie piszczelowo-strzałkowym, czy spojeniu łonowym.
Dodatkowo każdy staw ma swój charakterystyczny wzorzec torebkowy. Będzie on występował szczególnie w patologiach, które dotykają całą torebkę stawową, takich jak artoza czy jakikolwiek rodzaj zapalenia stawów. Wciąż nie jest jasne jednak, dlaczego ograniczenie ruchu w niektórych kierunkach jest większe niż w innych.
Przykładowo wzorzec torebkowy biodra będzie objawiał się tym, że największe ograniczenie występuje w ruchu rotacji wewnętrznej, a mniejsze ograniczenie zaobserwować można przy ruchu zgięcie, odwiedzenia, a także wyprostu. Co ciekawe, zakres ruchu rotacji zewnętrznej pozostaje w pełni zachowany.
Z kolei wzorzec torebkowy barku charakteryzuje się pewnym ograniczeniem odwiedzenia łopatkowo-ramiennego, większym ograniczeniem rotacji zewnętrznej i mniejszym ograniczeniem rotacji wewnętrznej. Przykładem patologi, w której występuje wzorzec torebkowy jest zamrożony bark.
W tabeli poniżej przedstawione są stawy i ich wzorce torebkowe, rozpoczynając od ruchów najbardziej ograniczonych, a kończąc na tych najmniej ograniczonych.
Wzorzec pozatorebkowy
Przyczyny ograniczenia ruchomości stawu mogą być oczywiście inne. Może to być np. uszkodzenie wewnątrz stawu, patologia więzadła, obrzęk kaletki, lub nadaktywność mięśnia. Takie ograniczenie nazywamy wtedy wzorcem pozatorebkowym.
Patologie powodujące wzorzec pozatorebkowy możemy zaliczyć do jednej z trzech głównych kategorii:
- Zrosty torebkowo-więzadłowe – niewielkie ograniczenie w jednym kierunku i miejscowy ból
- Uszkodzenia wewnątrz stawu – niektóre z ruchów mogą być ograniczone i występuje miejscowy ból
- Ograniczenia pozastawowe – pełne ograniczenie ruchu w jednym kierunku i miejscowy ból
Przykładowo w stawie barkowym, zapalenie kaletki podbarkowej może powodować ograniczenie ruchu odwiedzenia, ale nie (lub minimalnie) rotacji. W takim przypadku patologia może nie objąć torebki stawowej.
Dalej, w stawie ból i ograniczenie może występować tylko w jednym kierunku, podczas gdy w innych pacjent prezentuje pełny zakres. To również zaliczamy do wzorca pozatorebkowego.