Porażenie nerwu twarzowego, inaczej porażenie Bella, to porażenie VII nerwu czaszkowego, powodujące zazwyczaj tymczasowe osłabienie lub paraliż po jednej stronie twarzy. W tym wpisie na blogu przyjrzymy się dokładniej temu schorzeniu, jego objawom, przyczynom i możliwościom leczenia. Artykuł dostarczy Ci wyczerpujących informacji i pomoże lepiej zrozumieć czym jest porażenie Bella.
Szacowany czas czytania: 0 minut
Czego dowiesz się z tego wpisu
Porażenie nerwu twarzowego – wprowadzenie
W większości przypadków jednostronne i szybko pojawiające się porażenie VII nerwu czaszkowego znane jest jako porażenie nerwu twarzowego, czyli tak zwane porażenie Bella.
W celu diagnozy tego stanu przeprowadza się badanie przedmiotowe drogą wykluczeń. Porażenie nerwu twarzowego może być spowodowane zarówno uszkodzeniem w ośrodkowym, jak i obwodowym układzie nerwowym.
W większości przypadków (80-90%) funkcja nerwu powraca, pozostawiając jednak dość dużą grupę osób z zaburzeniami, takimi jak trudności z domknięciem oka, asymetryczny uśmiech, opadanie brwi czy problemy z jedzeniem i piciem. Niekorzystnymi następstwami mogą być również neuralgie, synkinezy i „krokodyle łzy”.
Co więcej, ponieważ twarz jest integralną częścią naszej tożsamości, a mimika odgrywa ważną rolę w wyrażaniu emocji i interakcjach społecznych, to porażenie nerwu twarzowego może odbić się na życiu społecznym i psychologicznym pacjenta. Defekt może przyczyniać się stanów lękowych i depresji, a także trudności i niechęci do uczestniczenia w życiu społecznym i angażowania się w relacje interpersonalne (Ly, Powers, and Chaiet 2022).
Częstość występowania porażenia Bella w literaturze przedmiotu waha się od 11 do 40 przypadków na 100 000 osób rocznie (Peitersen 2002).
Neuroanatomia VII nerwu czaszkowego (nerw twarzowy)
Nerw twarzowy rozpoczyna swój bieg w pniu mózgu, a jego włókna biegną ku tyłowi, okrążając jądro nerwu odwodzącego. Następnie, kontynuują bieg po stronie zewnętrznej gałęzi nerwu słuchowego i opuszczają pień mózgu.
Następnie nerw biegnie przez kanał nerwu twarzowego w kości skroniowej, a w tylnej części ucha środkowego oddaje gałązkę do mięśnia strzemiączkowego (nerw strzemiączkowy) i opuszcza jamę czaszki przez otwór rylcowo-sutkowy.
Nerw twarzowy jest nerwem mieszanym, a więc w jego skład wchodzą włókna ruchowe (przeważające) oraz włókna czuciowe. Włókna ruchowe unerwiają mięśnie mimiczne i mięsień strzemiączkowy, jak również mięsień rylcowo-gnykowy, tylny brzusiec mięśnia dwubrzuściowego i mięsień szeroki szyi.
Włókna przywspółczulne biegną do zwojów zaopatrujących śliniankę, a także gruczoł łzowy. Z kolei włókna czuciowe znajdują się w zewnętrznym przewodzie słuchowym. Włókna czuciowe odpowiadają również za odczuwanie smaku na ⅔ przednich języka (Dulak and Naqvi 2022).
Porażenie nerwu twarzowego – objawy
Porażenie Bella będzie objawiać się zaburzeniami motorycznymi, jak również czuciowymi.
Objawy mogą przyjąć różną konfigurację w zależności od rodzaju porażenia, tj. obwodowe lub ośrodkowe:
- Brak odruchu zamykania powieki
- Niedomykanie szpary powiek
- Brak odruchu mrugania
- Łzawienie
- Zaburzenie wydzielania śliny
- Opadanie kącika ust
- Opadanie brwi
- Wypłaszczenie fałdu nosowo-wargowego
- Zwiotczały policzek, sprawiający wrażenie spuchniętego
Chory może mieć problem z:
- Wysychaniem oka, a w konsekwencji procesami zapalnymi(brak ochrony worka spojówkowego)
- Jedzeniem
- Piciem
- Wymawianiem głosek
- Odczuwaniem smaku
- Nadwrażliwością na dźwięki (w szczególności na niskie tony)
Jak odróżnić obwodowe porażenie nerwu twarzowego od udaru mózgu?
Nagłe porażenie jednostronne twarzy spowodowane może być także przez udar niedokrwienny mózgu. Urazy kory motorycznej, np. wspomniany udar niedokrwienny mózgu, w początkowej fazie będą objawiać się jednostronnym osłabieniem twarzy z zachowaniem siły w obrębie czoła. W konsekwencji pacjent z podejrzeniem udaru będzie w stanie domknąć oko, a zmarszczki na czole będą symetryczne.
Co więcej, w przypadku porażenia nerwu twarzowego nie zaobserwujemy innych neurologicznych objawów, które pojawiają się przy niedokrwieniu mózgu: osłabienie i/lub utrata czucia po jednej stronie ciała, problemy z mową, niewyraźna mowa, podwójne widzenie, ataksja, trudności z połykaniem, zawroty głowy.
Porażenie Bella – przyczyny
Porażenie Bella jest określane jako idiopatyczne, co oznacza, że pojawia się spontanicznie, a jego przyczyna jest niejasna lub nieznana.
Większość publikacji za jedną z możliwych przyczyn wymienia niektóre infekcje wirusowe, stan zapalny, ogniskowy obrzęk, demielinizację, a także niedokrwienie.
Kolejnym mechanizmem, który mógłby doprowadzać do schorzenia jest dysfunkcja mikrokrążenia w naczyniach, które są odpowiedzialne za ukrwienie nerwu. W związku z tym osoby z zaburzeniami metabolicznymi, takimi jak cukrzyca lub nietolerancja glukozy mogą być w grupie ryzyka (Bosco et al. 2011).
Przyczyną porażenie twarzy może być również uszkodzenie w obrębie ośrodkowego układu nerwowego, takie jak udar, stwardnienie rozsiane, nowotwory (pierwotne i przerzutowe).
Warto zauważyć również, że u 10% pacjentów z boleriozą pojawia się porażenia twarzy, z czego 25% stanowi porażenie obustronne. Porażeniu towarzyszą wszystkie pozostałe objawy infekcji (Clark et al. 1985). Zespół Ramsaya Hunta to kolejna choroba wirusowa, której objawem jest porażenie twarzy (Crouch et al. 2022).
Dodatkowo kolejną grupę przyczyn będą stanowić urazy głowy oraz błędy jatrogenne.
Leczenie porażenia nerwu twarzowego
Badania pokazują, że przy porażeniu nerwu twarzowego dobre efekty przynosi leczenie farmakologiczne sterydami. W obszernym przeglądzie systematycznym, w którym łącznie przebadano 895 uczestników, wykazano, że sterydy zmniejszyły liczbę osób z niecałkowitym ustąpieniem objawów po porażeniu Bella w porównaniu z grupą kontrolną. Co więcej, w grupie osób leczonych sterydami występowanie dyskinez było rzadsze oraz nie odnotowano poważnych skutków ubocznych (Madhok et al. 2016).
Wykazano również, że ćwiczenia mogą mieć pozytywny wpływ na zaburzoną funkcję twarzy spowodowaną porażeniem Bella i przyśpieszyć rehabilitację, szczególnie w początkowej fazie porażenia, w połączeniu z innymi interwencjami oraz potencjalnie w stanie przewlekłym (Khan et al. 2022).
PNF w terapii porażenia Bella
W badaniu Taharani i wsp. z udziałem 20 osób (20-50 lat) wykazano, że terapia metodą PNF w połączeniu z elektrostymulacją pozytywnie wpłynęła na symetrię twarzy, a także czynność mięśni twarzy po 6 tygodniach rehabilitacji (Tharani, Gopinath, and Kamatchi, n.d.).
W kolejnej publikacji wykazano poprawę zarówno jakości życia, jak i funkcji twarzy po programie treningowym obejmującym ćwiczenia twarzy połączone z terapią PNF i dwuminutowym masażem twarzy oraz po reedukacji nerwowomięśniowej z użyciem biofeedbacku (Mirzakhani et al. 2017).
Palekar i wsp. porównali terapię metodą PNF do ćwiczeń mimiki połączonej z kinesiotapingiem. Do grupy A i B przyporządkowano po 30 osób w wieku 20-40 lat. Grupa B wykonywała ćwiczenia połączone z kinesiotapingiem, grupa A natomiast odbyła terapię metodą PNF. Terapia trwała 4 tygodnie, a każda z poddana była interwencjom przez 30 minut. W obu grupach miała miejsce poprawa, jednak wyniki w grupie B okazały się lepsze (Palekar et al. 2019).
Należy wziąć pod uwagę ograniczenia badań, w szczególności to, że są to pojedyncze publikacje z udziałem niewielkiej liczby osób.
Podsumowanie
Podsumowując porażenie Bella to stan powodujący w większości przypadków tymczasowy paraliż twarzy lub osłabienie po jednej stronie twarzy. Przyczyna wciąż nie jest dokładnie poznana, jednak uważa się, że jest to związane z kombinacją czynników, takich jak stres, genetyka i infekcje.
Porażeniu Bella towarzyszą objawy takie jak opadanie twarzy po jednej stronie, wypłaszczenie zmarszczek na czole i fałdu nosowo-wargowego oraz trudności z zamykaniem oka.
W leczeniu porażenia Bella stosuje się leki przeciwwirusowe, sterydy i fizjoterapię, aby pomóc poprawić funkcję mięśni twarzy. Interwencje takie jak PNF czy ćwiczenia mimiki twarzy nie będą niosły za sobą negatywnych skutków, można je bez obaw włączyć do terapii pacjentów z porażeniem Bella.
W większości przypadków stan pacjentów poprawia się w ciągu kilku tygodni lub miesięcy, jednak niektórzy pacjenci mogą doświadczyć długotrwałych lub nieodwracalnych zaburzeń.