Techniki pozycyjnego rozluźniania to osteopatyczne pasywne techniki manualne, których celem jest mobilizacja tkanki miękkiej. Stosuje się je w przypadku takich dolegliwości jak ból mięśniowo-szkieletowy, ograniczenia zakresu ruchu i dysfunkcje somatyczne. Z tego artykułu dowiesz się na czym polega pozycyjne rozluźnianie, jak się je wykonuje i kiedy będą przydatne.
Szacowany czas czytania: 7 minut
Czego dowiesz się z tego artykułu
Co to jest pozycyjne rozluźnianie?
Pozycyjne rozluźnianie (ang. positional release), w niektórych publikacjach nazywane również napięcie/rozluźnienie (ang. strain-counterstrain), to techniki manualne pośrednio wpływające na układ mięśniowo-szkieletowy. Polegają one na zastosowaniu delikatnego ucisku lub specyficznego ułożenia danej części ciała zapewniającej wygodę i rozluźnienie w celu zmniejszenie napięcia i bólu.
Podstawową zasadą pozycyjnego rozluźniania jest ustawienie części ciała lub danego obszaru w pozycji najmniejszego napięcia. To pozwala mięśniom i stawom na rozluźnienie, sprzyja przepływowi krwi i zmniejsza spazm mięśniowy. Co więcej, uważa się, że terapia ta oddziałuje na receptory czucia głębokiego, które mają wpływ na napięcie mięśniowe i odczuwanie bólu.
Mechanizmy działania technik pozycyjnego rozluźniania
Chociaż nie do końca rozumiemy jeszcze, co sprawia, że techniki pozycyjnego rozluźniania są skuteczne, to uważa się, że stoi za tym neuromodulacja w obrębie układu nerwowego.
Neuromodulacja to z perspektywy terapii manualnej sytuacja, w której specyficzne techniki wpływają na aktywność i funkcję układu nerwowego. Jako fizjoterapeuci i osteopaci stosujemy różne techniki, które pośrednio lub bezpośrednio wpływają na układ nerwowy i jego interakcję z układem mięśniowo-szkieletowym.
W terapii manualnej neuromodulacja obejmuje takie aspekty jak:
- Modulacja bólu – techniki manualne, np. neuromobiizacja, są ukierunkowane na nerwy obwodowe i mają na celu desensytyzację nadwrażliwych nerwów i zmniejszenie ilości sygnałów bólowych, a tym samym złagodzenie odczuwanego przez pacjenta bólu. Takie działania mają na celu modulację aktywności nerwowej.
- Modulacja odruchów – niektóre interwencje, takie jak na przykład techniki PNF, wykorzystują rozciąganie i różne typy skurczu mięśniowego, aby wzbudzić odruchowe odpowiedzi i poprawić koordynację nerwowo-mięśniową. Celem technik tego typu jest modulacja aktywności neuronów oraz poprawa siły, rozciągliwości i koordynacji mięśniowej.
- Normalizacja aktywności autonomicznego układu nerwowego – techniki manualne mogą wpływać na autonomiczny układ nerwowy poprzez modulację aktywności układu sympatycznego i parasympatycznego, sprzyjając rozluźnieniu, zmniejszając stres, poprawiając trawienie i działając w kierunku osiągnięcia homeostazy.
- Sprzyjanie procesom neuroplastyczności – określone bodźce wywoływane przez terapeutę poprzez techniki będą wpływać na reorganizację i adaptację obwodów neuronalnych, dzięki czemu możemy uzyskać poprawę kontroli motorycznej, zmniejszyć wrażliwość na ból i poprawić ogólną funkcję.
- Stymulacja sensoryczna – techniki manualne dostarczają wielu bodźców do układu nerwowego. Modulacja sensoryczna tego typu może wpłynąć na percepcję bólu, napięcie mięśniowe i integrację sensoryczną. Stymulacja sensoryczna to ważny element zasad głównych w koncepcji PNF.
Warto jednak pamiętać, że aby zmaksymalizować efekt neuromodulacji i poprawę wyników pacjenta, warto stosować techniki manualne w połączeniu z innymi interwencjami. Najważniejszymi będą ćwiczenia, edukacja i zmiany w stylu życia.
Przeciwwskazania do stosowania technik pozycyjnego rozluźniania
Istnieją sytuacje, w których pozycyjne rozluźnianie może nie być wskazane lub w których należy wykonywać je z należytą ostrożnością. Poniżej opisane przypadki to tylko część możliwych scenariuszy, zanim przystąpisz do stosowania pozycyjnego rozluźniania, należy zebrać dokładny wywiad.
Urazy ostre a pozycyjne rozluźnianie
Nie należy stosować pozycyjnego rozluźniania w przypadku fazy ostrej kontuzji, np. naciągnięcia mięśnia, naderwania lub złamania. Aby zapobiec dalszemu uszkodzeniu lub pogorszeniu stanu, należy przed zastosowaniem technik odczekać odpowiednią ilość czasu, aby pozwolić na zajście procesów gojenia i ustabilizowanie się sytuacji.
Otwarte rany lub infekcje
Należy unikać stosowania uwalniania pozycyjnego, jeżeli w przypadku miejsca aplikacji znajdują się otwarte rany, np. skaleczenia, otarcia, owrzodzenia lub odleżyny. Terapia w takich przypadkach może sprzyjać zakażeniom i rozprzestrzenianiu się infekcji, a tym samym zaburzyć proces gojenia się prowadząc do niekiedy poważnych komplikacji.
Zakrzepica żył głębokich
Ucisk w obszarze dotkniętym zakrzepicą może odblokować zakrzep i doprowadzić do poważnego zagrożenia zdrowia. Z tego powodu pozycyjne rozluźnianie nie powinno być stosowanie u osób z zakrzepicą żył głębokich lub z podejrzeniem tego schorzenia.
Problemy z krążeniem
Terapia manualna u osób ze schorzeniami układu krążenia, np. chorobą tętnic obwodowych czy miażdżycą, może dalej zaburzać krążenie krwi, co może być niebezpieczne.
Nowotwór
Pozycyjne rozluźnianie należy z dużą dozą rozwagi stosować u osób z historią nowotworu lub z guzami nowotworowymi. Bezpośredni ucisk lub terapia punktów spustowych w pobliżu guzów może potencjalnie ułatwiać rozprzestrzenianie się komórek nowotworowych, lub wywołać ból i dyskomfort.
Osteoporoza i łamliwość kości
W przypadku osób z powyższymi schorzeniami należy unikać agresywnego nacisku lub dużej siły w trakcie terapii punktów spustowych. Wskazane są delikatne techniki i odpowiednio dostosowany nacisk cały czas biorąc pod uwagę stan pacjenta.
Inne przeciwwskazania do stosowania pozycyjnego rozluźniania
Rozluźniania pozycyjnego należy unikać u osób z chorobami skóry (łuszczyca, eczema, itd.), ponieważ bezpośredni nacisk lub tarcie w obszarze dotkniętym chorobą może spowodować stan zapalny, przerwać ciągłość skóry i zwiększyć ryzyko zakażeń.
Technik nie należy stosować również bezpośrednio w miejscach poddanych niedawno operacji. U kobiet w ciąży, szczególnie w okolicy kręgosłupa lędźwiowo-krzyżowego i brzucha, a także u osób przyjmujących leki rozrzedzające krew.
Protokół stosowania pozycyjnego rozluźniania
I Badanie
Na samym początku poprzez palpację i obserwację terapeuta określa miejsca występowania tkliwych miejsc lub obszarów o zwiększonym napięciu mięśniowym i dyskomforcie. Tkliwość może być związana ze spazmem mięśniowym, punktami spustowymi lub obszarami nadwrażliwymi.
II Ustawienie
Po określeniu miejsc wymagających zastosowania rozluźnienia terapeuta przemieszcza ciało pacjenta lub część ciała do pozycji, w której miejsce tkliwe i tkanki wokół niego są jak najmniej napięte/naciągnięte. Na tym etapie zależy nam na tym, aby znaleźć pozycję, w której pacjent odczuwa mniejszy ból lub dyskomfort.
III Przytrzymanie
Gdy uzyskamy pożądaną pozycję najmniejszego napięcia (tzw. pozycja swobody), terapeuta utrzymuje takie ustawienie przez określony czas. Trwa to zazwyczaj od około 60 sekund do kilku minut, a w trakcie pacjent ma za zadanie skupić się na głębokim oddechu.
IV Rozluźnienie
Terapeuta powoli, płynnie i delikatnie sprowadza pacjenta lub część ciała do pozycji neutralnej, lub spoczynkowej.
V Ocena
Na końcu terapeuta dokonuje ponownej oceny miejsc tkliwych, aby dowiedzieć się, czy nastąpiło zmniejszenie lub dyskomfortu. Skuteczność techniki determinują również subiektywne odczucia pacjenta.
Podsumowanie
Pozycyjne rozluźnianie to metoda oddziaływania pośredniego, co oznacza, że dzięki niej stwarzamy jedynie odpowiednie środowisko/korzystne warunki sprzyjające pozytywnym zmianom fizjologicznym.
Warto pamiętać również, że techniki pozycyjnego rozluźniania to metoda badania i terapii, która w dużej mierze wykorzystuje palpację. Z tego powodu wysoki poziom umiejętności terapeuty w tej dziedzinie stanowi niejako podstawę do stosowania tych technik.
Literatura
Trigger Point Dry Needling E-Book. (2018). United Kingdom: Elsevier Health Sciences.