Tendinopatia to schorzenia trudne do terapii. Na domiar złego brak zgodności pomiędzy różnymi badaniami nam tego nie ułatwia. Warto jednak w rehabilitacji kierować się kilkoma zasadami, które poznasz w tym artykule.
Szacowany czas czytania: 7 minut
Czego dowiesz się z tego wpisu
Tendinopatia, czyli co?
Przeglądając literaturę naukową dotyczącą terapii tendinopatii można stwierdzić, cytując Sokratesa – wiem, że nic nie wiem. Spektrum różnych nazw (tendinopatia, tendinoza, zapalenie ścięgna), po różne ćwiczenia (ekscentryczne, izometryczne, itd.) sprawiają, że trudno dojść do jakiegokolwiek wniosku co do sposobu terapii. W przełknięcie tego tematu pomóc może zatem sześć ogólnych zasad, którymi warto kierować się w przypadku rehabilitacji schorzeń bólowych ścięgien.
6 zasad rehabilitacji tendinopatii
Całkowity odpoczynek nie zawsze jest dobry…
…, co szczególnie dotyczy tendinopatii, w której podstawowym krokiem będzie określenie, czy ścięgno jest przeciążone, czy niedostatecznie obciążone.
Określenie tego, czy możemy rozpocząć obciążanie ścięgna od razu, czy potrzebuje ono względnego odpoczynku będzie podstawą dla decyzji, jaką terapię wdrożymy na samym początku.
Jeżeli pacjent pojawia się w momencie zaostrzenia objawów, to zmniejszenie obciążenia wydaje się dobrą strategią, jednak tylko na początku. Przedłużony brak bodźca, jakim jest obciążanie, może zmniejszyć wydajność i możliwości obciążania ścięgna.
Względny odpoczynek pozwoli uniknąć pogorszenia objawów w fazie ostrej, jednak wciąż pozwoli na stopniowe obciążanie w granicach tolerancji. Celem terapii jest adaptacja ścięgna do obciążania, a jednocześnie umożliwienie zajścia procesów gojenia tkanki (Silbernagel et al. 2007).
Progresywne obciążanie to konieczność
Jeśli chcemy zmienić tolerancję ścięgna na obciążanie, niezbędne będzie stopniowe przyzwyczajanie go do coraz większego wysiłku. Aby skutecznie manipulować obciążeniem, musimy wziąć pod uwagę trzy zmienne: intensywność, objętość i częstotliwość.
Bardzo obiecująco w badaniach wypada protokół treningowy HSR (HSR ang. heavy slow resistance training) sugerując, że jest on jedną z najlepszych strategii w rehabilitacji ścięgien. Ponadto wykazano większą skuteczność HSR w porównaniu z obciążaniem izometrycznym (Kongsgaard et al. 2009).
Obciążanie ekscentryczne także nie pozostaje w tyle i za jego skutecznością przemawiają badania wykazujące lepsze wyniki w porównaniu z tradycyjnym treningiem obejmującym fazy koncentryczną i ekscentryczną (Andres and Murrell 2008).
W obu wspomnianych strategiach wykorzystuje się duże obciążenie (>75 %), co podkreśla istotność tej zmiennej. Wraz z gojeniem się ścięgna, zwiększanie obciążenia pozwoli na sprostanie coraz większym wymogom, jakim poddawane jest ścięgno.
Ból jest ok
Całkowite unikanie bólu w przypadku rehabilitacji ścięgien nie jest najlepszym rozwiązaniem, ponieważ może spowolnić i uniemożliwić całkowite wygojenie się ścięgna. W określeniu tego kiedy ból jest w granicach rozsądku, a kiedy nie, bardzo pomocna jest 10-stopniowa skala Pain Monitoring Model (Silbernagel et al. 2007).
Interpretacja skali jest dość prosta. Idealnie byłoby pozostać poniżej 4, aby móc kontynuować trening z tą samą intensywnością. Jeżeli pacjent oceni ból na 4, 5 lub słabe 6 należy ostrożnie kontynuować aktywności. Jakikolwiek ból powyżej 6 oznacza zbyt duże obciążenie i sugeruje zaprzestanie ćwiczeń.
Co więcej, ważne jest, aby w ciągu kolejnych 48 godzin ból nie stał się o więcej niż dwa poziomy wyższy od stanu sprzed ćwiczeń (Silbernagel et al. 2007).
Monitorowanie bólu będzie tak samo korzystne dla fizjoterapeuty, jak i dla pacjenta. Świadomy pacjent, który wie, że pewien stopień bólu jest dopuszczalny, będzie sam w stanie określić czy trening był za mocny, za słaby, czy idealny. Edukacja na temat bólu pozwala również zapobiec kinesiofobii (Docking, Ooi, and Connell 2015).
Gojenie się ścięgien wymaga czasu
Ile czasu potrzebuje ścięgno, aby się wygoić? Różnie, jednak nie trwa to szczególnie krótko. Generalnie według badań tendinopatia to co najmniej 12 tygodni konsekwentnego obciążania, aby mogły zajść dostateczne procesy gojenia.
Warto jednak nie określać sztywno ram, a uświadomić pacjentowi, że długość rehabilitacji, funkcjonalna wydajność ścięgna, jak i poprawa uzależnione są od odpowiedzi ścięgna na obciążanie, która może być bardzo indywidualną kwestią.
Przed ćwiczeniami włącz aktywność izometryczną
Chociaż kiedyś ćwiczenia izometryczne były złotym standardem w rehabilitacji, to nowe badania wykazują, że korzystne są tylko w niektórych przypadkach i przynoszą jedynie krótkotrwałą ulgę w bólu. Można to jednak wykorzystać na korzyść pacjenta.
Nawet na poziomie 80 % maksymalnego skurczu dowolnego (MVC) wywierają małe obciążenie, a jeżeli ma to pomóc w bólu, warto wprowadzić ćwiczenia izometryczne przed rzeczywistym treningiem (Rio et al. 2015).
Nie uciskaj ani nie rozciągaj ścięgna
Należy unikać pozycji, w których ścięgno jest w pozycji rozciągnięcia lub jest naprężone. Niepotrzebne rozciąganie zmniejsza zdolność tej struktury do przenoszenia siły, czyli jednej z jego głównych funkcji (Silbernagel et al. 2007). Warto zwrócić uwagę, w jakich pozycjach pacjent wykonuje ćwiczenia (w przypadku ścięgna Achillesa ustawienie stopy w zgięciu grzbietowym będzie go rozciągać) oraz jakie obuwie nosi (niektóre buty mogą uciskać tylną, dolną część łydki).
Podsumowanie
Powyższe 6 zasad dotyczy tendinopatii każdego ścięgna, z którym pojawi się u Ciebie pacjent. Oczywiście każda tendinopatia jest nieco inna, jednak warto mieć na uwadze tych kilka podstawowych zasad rehabilitacji.