Słowa mają wielką moc, a jeszcze większe znaczenie zyskują, jeżeli chodzi o nasze zdrowie. Jak zatem w prosty, ale rzetelny sposób wytłumaczyć pacjentowi wyniki rezonansu magnetycznego kręgosłupa lędźwiowego, aby nie wzbudzić w nim niepotrzebnego strachu, ale też nie umniejszać problemu?
Szacowany czas czytania: 8 minut
Czego dowiesz się z tego artykułu
Wyniki rezonansu magnetycznego a ból pleców
Rola rezonansu magnetycznego w przypadku bólu pleców to kwestia wciąż kontrowersyjna.
Rezonans magnetyczny jest konieczny, kiedy mamy do czynienia z czerwonymi flagami. Jednak w większości przypadków bólu pleców obrazowanie jest jak zażywanie antybiotyku za każdym razem, kiedy złapie Cię przeziębienie. Więcej na ten temat przeczytasz w artykule REZONANS I RTG BEZUŻYTECZNE W WIĘKSZOŚCI PRZYPADKÓW BÓLU PLECÓW.
Niestety, jedno z nowszych badań wykazało, że ponad połowa osób z bólem pleców jest przekonana, że obrazowanie jest niezbędne, aby uzyskać jak najlepszą pomoc medyczną (Hall et al. 2021).
Mając to na uwadze oraz będąc świadomym, że liczba osób kierowanych na badania raczej wzrasta, niż maleje, warto wiedzieć przynajmniej, w jaki sposób rozmawiać z pacjentem, który pojawi się u nas ze wynikami.
Przychodzi pacjent do fizjoterapeuty z wynikami rezonansu…
Pacjenci często pojawiają się na fizjoterapii z wynikami rezonansu magnetycznego i oczekują, że wyjaśnimy co oznaczają. W tym momencie jesteśmy w najlepszym położeniu, aby ukształtować to, w jaki sposób pacjent postrzega ból pleców. Umiejętne przekazanie informacji może skierować cały proces powrotu do zdrowia na zupełnie inne tory.
Poniższe wskazówki będą prawdopodobnie najbardziej przydatne w przypadku pacjentów z bólem pleców od niedawna, o niskim nasileniu, lub przy epizodach zaostrzenia. Mogą również przydać się jeżeli pacjent nie ma objawów, ale chciałby dowiedzieć się co oznaczają wyniki.
Warto tutaj mieć na uwadze, że naszym celem nie jest umniejszanie problemu w celu próby uspokojenia i wzbudzenia zaufania. U pacjentów ze złożonym i przewlekłym bólem pleców wyzwanie staje się jeszcze większe. Wciąż jednak możemy poprowadzić narrację tak, aby nie wzbudzać niepotrzebnego niepokoju.
Brak zmian w obrębie kręgosłupa
Jeżeli badanie nie wykazało żadnych zmian w kręgosłupie należy to jasno zakomunikować i upewnić pacjenta, że nie ma żadnego uszkodzenia ani urazu. Co warto powiedzieć?
- Wyniki rezonansu magnetycznego nie wskazują jednoznacznie przyczyny bólu. Powodem bólu pleców w większości przypadków są inne struktury – mięśnie lub okrywająca je tkanka, czyli powięź – których na skanach nie widzimy.
- Również stawy i krążki międzykręgowe mogą wywoływać dyskomfort lub sztywność, co może być spowodowane podrażnieniem lub brakiem ruchu, a nie urazem.
- Ból, który się pojawia nie doprowadził do żadnych uszkodzeń w kręgosłupie oraz że często jego nasilenie nie jest wprost proporcjonalne do przyczyny, tzn. bardzo mocny ból wcale nie musi mieć poważnego podłoża.
- Pewien stopień dyskomfortu, który jesteśmy w stanie znieść, nie powinien zniechęcać do aktywności fizycznej lub wykonywania pracy.
Przepuklina krążka międzykręgowego
Ból może (ale nie musi) być powodowany przepukliną widoczna na zdjęciach. Jak wyjaśnić pacjentowi co to jest i jakie kroki należy podjąć?
- Dysk, czyli krążek międzykręgowy jest bardzo mocno połączony z kręgosłupem i nie może po prostu „wypaść”. Nastąpiło uwypuklenie krążka, który teraz może, ale nie musi podrażniać nerwy.
- W niektórych przypadkach ta uwypuklona część dysku znika samoistnie, a to dzięki możliwości samoleczenia naszego organizmu, który jest w stanie wchłonąć niepotrzebną strukturę (Ushewokunze et al. 2008).
- Zaostrzenie dolegliwości bólowych mija zazwyczaj po 6 tygodniach. Warto w tym czasie być aktywnym na tyle, na ile pozwala ból. To w pełni bezpieczne i lepsze niż całkowity odpoczynek.
- Jeżeli ból nie ustępuje, pogarsza się lub znacznie wpływa na codzienne funkcjonowanie i fizjoterapię warto zasięgnąć pomocy lekarza, który podejmie odpowiednie kroki.
- Do lekarza należy się zgłosić również, jeżeli zauważymy problemy z kontrolowaniem oddawania moczu czy wypróżniania lub drętwienie w okolicy pachwin, pośladków i po wewnętrznej stronie ud.
Zmiany związane z procesem starzenia się
Wraz z procesem starzenia się dochodzi do szeregu zmian na różnych poziomach, które są naturalną koleją rzeczy. Co ważniejsze – nie muszą objawiać się bólem. Co powiedzieć o nich pacjentowi?
- Zmiany, jakie wykazało badanie występują u większości osób, nawet tych wysportowanych i aktywnych, które nie narzekają na ból. Są to po prostu naturalne procesy, którym nie jesteśmy w stanie zapobiec. W pewnym sensie porównać je możemy do zmarszczek.
- U ponad 50 % osób po 40 zauważyć można przepuklinę lub jakieś zmiany degeneracyjne. Jest to zjawisko powszechne, plecy są wciąż mocne i stabilne i nie należy się martwić, ale warto podjąć już jakieś kroki prewencyjne.
Zmiany typu Modic I
Zmiany typu Modic I to zmiany sygnału rezonansu magnetycznego MRI w szpiku kostnym przyległych do krążka międzykręgowego części trzonu kręgu. Związane są z procesami degeneracyjnymi. W ich wyniku dochodzi do obrzęku szpiku kostnego i hiperwaskularyzacji (Xia et al. 2018).
- Degeneracja dysku to proces starzenia się, a nie proces chorobowy, dlatego też nie musi być bolesny.
- Zmiany te mogą tłumaczyć ból w obrębie bioder i pośladków, dlatego też nie są konieczne dodatkowe badania obrazowe tych części ciała (badanie kliniczne może w zupełności dopełnić obraz).
- Dobrym rozwiązaniem będzie zrewidowanie intensywności oraz techniki wykonywanych ćwiczeń.
Kręgozmyk
Kręgozmyk to przesunięcie jednego kręgu w stosunku do sąsiadującego kręgu, co może (ale nie musi) przyczyniać się do powstawania uczucia bólu.
- Takie zmiany w rzeczywistości występują dość często. Nawet u profesjonalnych sportowców, którzy nadal uprawiają sport i jest to dla nich wciąż bezpieczne.
- Kręgozmyk jest najczęściej zmianą stabilną.
- Fizjoterapia nie jest w stanie przywrócić pozycji kręgu “na swoje miejsce”, ale jest w stanie wpłynąć na mobilność kręgosłupa i wyrównać aktywność mięśniową, a tym samym ograniczyć ból i sztywność oraz wspomóc procesy gojenia się i zmniejszyć objawy neurologiczne.
Stenoza odcinka lędźwiowego
Stenoza odcinka lędźwiowego, czyli zwężenia kanału kręgosłupa, u osób młodszych spowodowana jest często przez przepuklinę krążka międzykręgowego. Z kolei u osób starszych przyczyną kompresji struktur nerwowych może być przerost stawów międzykręgowych, więzadeł żółtych i osteofity.
- Kanał kręgosłupa, w którym biegną nerwy, został nieco zwężony, a ucisk może być przyczyną bólu nogi w trakcie chodzenia lub gdy odchylamy się do tyłu.
- Ćwiczenia w tym przypadku będą bezpieczne, jednak wymagają specyficznego podejścia. Wykazano, że pewne ćwiczenia i aktywności wzmacniające mogą zmniejszyć ból (Goren et al. 2010) i poprawić wydolność. Naszym celem będzie odpowiednio je dobrać.
- Zastrzyki nie są szczególnie zalecane, jednak warto skonsultować tę opcję z lekarzem.
Podsumowanie
Nie jest to „przepis”, który zastosujemy w przypadku każdego pacjenta. Może jednak stanowić inspirację, jak w bardziej rozsądny sposób rozmawiać z pacjentem i wyjaśniając wyniki rezonansu magnetycznego kręgosłupa lędźwiowego używać takich sformułowań, które będą zgodne z prawdą, a jednocześnie nie będą wzbudzać jeszcze większego niepokoju czy strachu.