Badanie rezonansem magnetycznym (MRI ang. magnetic resonance imaging) jest precyzyjnym narzędziem wykorzystywanym do oceny poziomu zmian zwyrodnieniowych dysku międzykręgowego. Czy jednak tego typu zmiany mają długofalowe konsekwencje i wpływ na ból dolnego odcinka kręgosłupa? Z pomocą w odpowiedzi na tak postawione pytanie może przyjść prowadzone przez 30 lat prospektywne badanie kontrolne rezonansem magnetycznym (Sääksjärvi et al. 2020).
Zmiany zwyrodnieniowe dysku wśród 20-latków
W 1987 roku wykonano MRI 75 rekrutom (20 latkowie), którzy ze względu na ból dolnego odcinka kręgosłupa nie byli w stanie pełnić służby wojskowej. Trzydzieści lat później skontaktowano się z 69 osobami. Spośród tej grupy, 35 osób wypełniło kwestionariusze dotyczące obecnego poziomu bólu i niesprawności wynikającej z bólu dolnego odcinka kręgosłupa. Dodatkowo 26 osobom wykonano badanie rezonansem magnetycznym, na podstawie którego oszacowana poziom zmian zwyrodnieniowych. Następnie przeprowadzono analizę, której celem było po pierwsze wykazanie powiązań pomiędzy pierwotnymi zmianami w obrazie MRI oraz ich ewolucją przez 30 lat, a po drugie, oszacowanie obecnego poziomu bólu i niesprawności.
Wyniki
Spośród 35 rekrutów, którzy wypełnili kwestionariusze, 80% wskazało na obecność bólu dolnego odcinka kręgosłupa. Dwie trzecie badanych miało umiarkowane dolegliwości wskazując na analogicznej skali bólu (VAS ang. visual analog scale) poziom 3. Wszystkie osoby wykazywały większe zmiany zwyrodnieniowe dysków w obrazach MRI (od 18% do 71%). W pierwotnym badaniu MRI, zmiany zwyrodnieniowe dysku były obecne najczęściej na poziomach L4/L5 oraz L5/S1. Powtórne badanie (to wykonane po 30 latach) wykazało dystrybucję zmian zwyrodnieniowych rozłożoną na wszystkie segmenty kręgosłupa lędźwiowego. I tak 57% krążków międzykręgowych, w których początkowo oszacowano obniżenie wspomnianego sygnału w obrazie MRI w badaniu kontrolnym, wykazało “ciężkie obniżenie sygnału” (czytaj zmiany zwyrodnieniowe).
Początkowo zmniejszona intensywność sygnału dysków okazała się być czynnikiem prognostycznym bardziej zaawansowanych zmiany zwyrodnieniowe po 30 latach. Co ważniejsze, początkowy poziom zaawansowania zmian zwyrodnieniowych nie miał powiązania z późniejszym poziomem niesprawności i bólem dolnego odcinka kręgosłupa. Autorzy doszli do wniosku, że u młodych pacjentów z bólem dolnego odcinka kręgosłupa wczesne zmiany degeneracyjne krążków kręgosłupa lędźwiowego przepowiadają postępującą chorobę zwyrodnieniową, ale nie prorokują na temat poziomu bólu czy niepełnosprawności.
Implikacje kliniczne dla pacjentów z bólem kręgosłupa
Zmiany zwyrodnieniowe dysku postrzegane są jako przyczyna bólu dolnego odcinka kręgosłupa (Erkintalo et al. 1995). Warto pamiętać, że dyskopatia jest powszechnym zjawiskiem również wśród osób nie uskarżających się na dolegliwości bólowe. Jensen i współpracownicy (Jensen et al. 1994) wykazali obecność zmian zwyrodnieniowych w 80% badanej populacji osób bez dolegliwości bólowych dolnego odcinka kręgosłupa. Sääksjärvi i współpracownicy (Sääksjärvi et al. 2020) w analizowanym badaniu przedstawili również zachęcające dowody na to, że spośród grupy osób z silnym bólem pleców w młodości, 30 lat później ⅔ miało ból łagodny lub nie odczuwało go wcale. Informacje te mogą przynieść korzyści pacjentom w zmniejszeniu strachu, zwiększeniu optymizmu i poczucia kontroli potrzebnej w trakcie leczenia.
Badanie to uzupełnia również obszerną i stale rosnącą bazę doniesień naukowych, które pokazują, że ból kręgosłupa jest złożony, a uszkodzenie tkanek jest tylko jednym z wielu różnych czynników, które mogą przyczyniać się do występujących dolegliwości. W rzeczywistości, w przypadku bólu dolnego odcinka kręgosłupa, zakres uszkodzenia tkanek nie może być czynnikiem pozwalającym na przewidywanie przyszłego przebiegu wydarzeń. Tak samo jak na podstawie lokalizacji bólu nie możemy wnioskować o poziomie uszkodzenia o czym już pisałem we wpisie na temat współczesnych założeń na temat bólu korzeniowego.